Het geheim van de Wijkse Bisschop
Ontdek het mysterie rond de Wijkse Bisschop en zijn verborgen verhaal...
De Schuimende Codex
Het geheime bierrecept van bisschop David van Bourgondië
In het jaar des Heren 1456 nam David van Bourgondië, een bastaardzoon van Filips de Goede, zijn zetel als bisschop van Utrecht in. Zijn aanstelling was niet zonder weerstand – de stedelijke elites en kanunniken wantrouwden deze jonge Bourgondiër, die meer ridder dan geestelijke leek. Maar David was sluw, geleerd, en beschikte over een geheim dat zijn macht in stilte zou vestigen.
In zijn privé-kapel, diep in de Dom van Utrecht, hing een drieluik dat David had laten schilderen door een meester, die behalve schilder ook alchemist was: Meester van Delft, een zonderling die werkte met pigmenten die veranderden naargelang de luchtvochtigheid en lichtval.
Voor het oog van leken toonde het werk klassieke religieuze scènes. Maar wie goed keek – heel goed – zag subtiele symbolen: een vergulde kroon, een hopbel en een roerstok, verwijzend naar het brouwen van bier. Maar wat is dan de betekenis van de symbolen die gelezen kunnen worden als zijn naam: DAVID.
Het drieluik was niet slechts kunst, maar tevens een codex. Onder de verflagen bevond zich een geheim recept, enkel te zien voor een geoefend oog wanneer de drie panelen in de juiste volgorde en met de juiste lichtinval van de ochtendzon werden geopend: rechts en dan links. David kende deze procedure.
Het geheim
Achter de dikke lagen verf, in een mengsel van ei-tempera en bierglazuur, zat iets dat bijna niemand kende: een verborgen recept, letterlijk ingeschilderd in het werk. Niet zomaar een recept – maar dat van een legendarisch bier, gebrouwen volgens een oeroud recept.
Niet zomaar een recept, maar een formule voor een elixir dat volgens overlevering door de monniken van Cluny zelf was ontwikkeld – een bier, verrijkt met geneeskrachtige kruiden, die niet bedwelmden, maar lichaam en ook geest versterkten: een helder bier voor heldere geesten, zo luidde het motto van de broeders…
Wie het dronk, verkreeg niet alleen scherpte van geest, maar ook invloed: een aura die anderen stil deed vallen, oren deed spitsen, en vijanden tot zwijgen bracht.
David liet het bier in het geheim maken door vertrouwde broeders. Eerst alleen tijdens geheime vergaderingen – vaak 's nachts, in de crypte van de Donjon – schonk hij het in zilveren bekers aan de invloedrijkste burgers van de stad. Zo won hij hen voor zich, niet met zwaarden of dreigementen, maar met de betovering ervan, de Dikke David. Vanwege de ruzie tussen David en de stad Utrecht, werd besloten dat de hele Wijkse stadsbevolking het bier ook mocht drinken. In die tijd dronk iedereen bier, omdat water onbetrouwbaar en ziekmakend was. Van zuigeling tot oude van dagen, gebruikte iedereen het voor de dagelijkse vochtbehoefte. Uiteraard met een laag alcoholpercentage. Het is meer dan waarschijnlijk dat de eigenzinnige en vrijgevochten geest van de Wijkse bevolking op het langdurig gebruik van de Dikke David is terug te voeren.
De legende wil dat toen David in 1496 stierf, het drieluik plots verdween. Velen zochten ernaar – kunsthandelaars, alchemisten, zelfs latere bisschoppen – maar tevergeefs. Totdat het recent teruggevonden werd in de kelders van het Utrechtse museum het Catharijne Convent.
En het recept?
Een team van restaurateurs begon met een minutieuze schoonmaak. Onder infraroodlicht verschenen op de achtergrond van het bruiloftspanel mysterieuze lijnen, niet van penseel maar met iets fijners getekend de codex verborgen onder een gouden kroon: een reeks symbolen, letters, en brouwnotities in Middelnederlands.
Neme op den vyfden dach van den vyfden ure vijfhondert emmeren cleer pompwate, vijf buidelen mout der lange dach, droech op den zolder bi noerdenwint. Voeg toe die bloeme van hope ende om den klokslag middernacht die staf van Sinte Aernout. Lat gisten bi volle maen met gist van appelmost. Brouwe vijf uren, vergist vijf dagen, rust vijf weken. Proef met stiltenisse.
Met veel moeite werden ze vertaald:
"Neem op de 5e dag vanaf het 5e uur 500 emmers helder pompwater, 5 zakken zomerse mout, gedroogd op de zolder bij noordenwind. Voeg toe de bloem van hop, de staf van Sint Aernout, en laat gisten bij volle maan met gist uit appelmost. Brouw 5 uren, vergist 5 dagen, rust 5 weken. Proef met stilte."
De meesterbrouwers van de Stadsbrouwerij hebben de Dikke David met behulp van vele vrijwilligers volgens dit recept opnieuw weten te brouwen. Dit recept is zo bijzonder van aard dat alleen de meesterbrouwers het geheim van de staf van Sint Arnold mogen kennen.
Men zegt dat wie het goed drinkt, met aandacht, in de schuimkraag iets ziet: de vage contouren van een bisschop met een gouden kroon – David van Bourgondië, die nog steeds toekijkt, tevreden, nippend aan het geheim dat hij eeuwenlang onder lagen verf verborgen hield.